Bursa Sanayici ve İş İnsanları Derneği'nin (BUSİAD) Eski Dönem Başkanı Sayın A. İhsan Yeşilova tarafından 2006 yılında görev süresi sonundaki veda toplantısında; gazetecilere armağan edilen ve Prof. Dr. İlker Parasız'ın  hazırladığı Modern Ekonomi Sözlüğünde marka şöyle tanımlanıyor: Belli bir üretici tarafından üretilen ya da satışa çıkarılan mal veya hizmeti tanımaya, rakip mal ve hizmetlerden ayırt etmeye yarayan isim, işaret, arma ya da deyim bir markayı oluşturur.

Tanımından da anlaşılacağı gibi marka kavramı oldukça geniş bir alana yayılıyor ve üretici-satıcı-sunucu kurumlar için oldukça önem taşıyor. Fakat ülkemizde marka; bir ürünün ambalajının ve isminin olması olarak da anılıyor. Bu dar kapsamda oluşacak bir markanın zaten pek hayrı olmuyor ama ne yazık ki markalaşma konusunda birçok firmanın yaptığı işler bu dar kapsamda kalıyor.

Markaya ve markalaşmaya pek önem vermeyen bir kentin/ bir ülkenin ekonomi yazarlarından biri olarak; bugünkü yazımı bu önemli konuya ayırmak istiyorum.

Çünkü; bu ülkenin hala dünyaca ünlü bir markası yok.

Ne acı değil mi ?

Dünya ülkelerinde Türkiye deyince "tak diye" akla gelen bir marka yok.Armani gibi, Adidas gibi, Shell gibi, BMW gibi...

Yıllar önce "bir dünya markası" sloganıyla yola çıkan ve beyaz eşya konusunda Avrupa'da başarılı olan BEKO'nun dışında tabiî ki...Bir de son yıllarda THY'nin yıldızı, oldukça iyi parlıyor bir Türk markası olarak...Biraz Mavi Jeans, biraz da LC Waikiki...Hepsi bu kadar dünyada tanınan markalarımızın...

Son dönemde; Pegasus, Eti, Ülker, Arçelik, Getir ve Vestel gibi markalarımız, dünyanın bazı bölgelerinde isimlerini geliştirmeye başladılar. Ama zaman alacak tabii ki bu markalaşma...

Branda Finance kuruluşu tarafından 1 milyar 985 milyon dolarlık değeri ile 2024'ün de "en değerli Türk Markası" olarak açıklanan Türk Hava Yolları da olmasa, marka kavramında Türkiye ile dünyayı bir araya getirmek gerçekleşmeyecek yani...THY; son 7 yılda; ülkemizin en değerli markası unvanını sürdürüyor. Ünlü futbol kulüplerinin forma reklamları ve stad ilanları ile tanıtımını sürdüren THY, ne yazık ki bilanço anlamında zarar yazmaya başladı. Dünya markası yolculuğu, masraf da gerektiriyor yani...

BURSA MARKALARI DA KAN KAYBEDİYOR ARTIK!

Ülkemizin dünyaca ünlü markaları olmayınca, tabiî ki yaşadığımız kentin de dünyaca ünlü markası olmuyor. Bursa'da marka deyince aklımıza birçok önemli marka geliyor ama onların içinde de ne yazık ki dünyaya ün salan ve bilinen bir markaya rastlayamıyoruz.

Son yıllarda hepimizin yakından izlediği; Bursaspor, Kamil Koç, TOFAŞ, RENO, Erikli, Penguen, Kafkas, Aroma, Uludağ Gazoz, Emek Yağ, SÜTAŞ, Özdilek, Eker, Kardelen, Köfteci Yusuf ve İnoksan gibi ünlü Bursa markalarımız sadece bu ülkede tanındı ve bilindi.

Bu markalardan bazıları; son 10 yılda epey kan kaybetti. Üzücü bir şekilde hem de..!

Son dönemde kan kaybeden Bursa markalarından sadece Bursaspor; 2024-2025 sezonundaki 3.Lig Gurup şampiyonluğunu elde ederek, kent markası kavramına pozitif katkı sağladı. Bu arada satılan, el değiştiren Bursa markalarımız da var son yıllarda...Ekonomik açmazlar nedeniyle kapanan ve yok olan Bursa markalarımızı da görüyoruz ne yazık ki...

KÜRESEL MARKA FAKİRİ BİR ÜLKE MİYİZ?

İster inanın, ister inanmayın...Türkiye küresel anlamda da marka fakiri bir ülke...Ankara Ticaret Odası'nın yaptığı 2005-2007 tarihli bir araştırma, bu gerçeği gün gibi ortaya çıkarmıştı. Dünyanın en değerli 500 markası arasında bir tek Türk şirketi dahi bulunmuyor.

Ayrıca Türkiye'deki borsada işlem gören tüm şirketlerin toplam piyasa değeri, dünyanın en ünlü market zinciri Wall-Mart'ın piyasa değerini bile yakalayamıyor. ATO'nun yaptığı bu çalışmada; aralarında Coca-Cola, Shell, Microsoft ve Nike gibi devlerin bulunduğu dünyanın en büyük 250 küresel markanın toplam piyasa değeri 7 trilyon 279 milyar doları, bu şirketlerin marka değeri de 2 trilyon doları buluyor.

Global marka fakiri Türkiye'nin o dönemdeki ilk 10'unda yer alan; Turkcell, Akbank, İşbank, Garanti Bankası, Enka İnşaat, Sabancı Holding, Koç Holding ve Tüpraş'ın toplam piyasa değeri 118 milyar dolar ama Amerikan General Electric şirketi 717,6 milyar dolarlık değeri ile  bizim bu 8 şirketin toplam değerini 6'ya katlıyor.

FASONCULUK İÇİMİZE Mİ İŞLEDİ BİZİM?

 İşte bu açılardan değerlendirdiğimizde; Türkiye'nin dünyaca ünlü ve marka değeri yüksek olan markalar yaratma zorunluluğu ortaya çıkıyor. Bugüne dek neden dünyaca ünlü bir marka üretemediğimiz sorusunu, "bizim bu konuda ne eksiğimiz var..? " diyerek direkt bir soru ile yanıt vermek ve özeleştiri yapmak gerekiyor galiba...

Biz maalesef; iyi ve kaliteli ürün üretip, bunu estetikle birleştirip ona anlam ve ruh yükleyemiyoruz. Birçok ünlü markaya fason üretim yapıp, katma değeri az ürünler ihraç ederek de kendimizi tatmin ediyoruz ne yazık ki...

Dünyada "fasoncu bir ülkeye" çıktı adımız...Haberiniz var mı..?

Bursa'da; fasoncu bir kent aslında!

O yüzden de çok güzel şeyler üretiyoruz ama bunları ünlü MARKA firmalara fason yaptığımız için bir markamız olmuyor.

Türkiye'nin de bir gün marka ihraç edeceği günleri de görebilme umudu içinde yazımı sonlarken, markanın ekonomi içindeki önemine bir kez daha dikkat çekmek istiyorum.

Dünyaca ünlü markası olmayan bir ülkenin; artı veren dış ticareti de, ihracatı da pek umut vermiyor haliyle...