Bursa'da Hanlar Bölgesi çalışmalarına tepki

MEMET CAN YEŞİLBAŞ / BURSADA BUGÜN

TMMOB Mimarlar Odası Bursa Şubesi ile Bursa Büyükşehir Belediyesi arasında imzalanan protokolün gereği olarak sorumlulukların yerine getirilmesi amacıyla kurulan "Hanlar Komisyonu", yapılan imalâtların uygun olmadığı, yıkılarak onaylı projeye uygun hale getirilmesini talep ediliyor.  

Hanlar Komisyonu inceleme raporu şöyle;

Bursa kentinin en önemli kültürel mirası alanı olan Kapalı Çarşı ve Hanlar Bölgesi Unesco tarafından da Dünya Miras Alanı olarak belirlenmiştir. Alanın ihtiyaç duyduğu düzenlemeler "Bursa Hanlar Bölgesi Çarşıbaşı Kentsel Tasarım Yarışması" ile belirlenmiş ve gerekli onayları alarak uygulamalara başlanmıştır. Bu kapsamda TMMOB Mimarlar Odası Bursa Şubesi ile Bursa Büyükşehir Belediyesi arasında 24.07.2020 tarihinde Hanlar Bölgesi İşbirliği Protokolü imzalanmıştır. Protokol gereği sorumluluklarımızı yerine getirebilmek amacıyla Şubemiz bünyesinde "Hanlar Komisyonu" kurulmuştur. Komisyon üyelerimiz, Şubemiz Yönetim Kurulumuz ile uygulamaları yerinde görmek üzere yüklenici firmanın yetkilileri, Büyükşehir Belediyesinin ilgili birim çalışanları ve yarışmada birincilik ödülünü alan proje müellifi mimar eşliğinde 25.11.2022 tarihinde inceleme gezisi gerçekleştirilmiştir. Bu gezi esnasından yıkımı gerçekleştirilmiş Eski Boyner Binası yerinde yapılan uygulamanın Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen "Bursa Hanlar Bölgesi Çarşıbaşı Kentsel Tasarım Yarışması" ile elde edilerek Koruma Bölge Kurulunuzca Koruma Bölge Kurulunuzca onaylı projeler doğrultusunda olmadığı görülmüştür. Alanda yer inşaatın ilgilileri bir proje hazırlattıklarını ve görüş ve onayınıza sunduklarını belirtmiş olduğu bilgisi alındığında konunun önemi nedeniyle ekte yer alan inceleme raporu hazırlanmıştır.

Eski Boyner Binası yerinde yapılan izinsiz uygulamanın kentsel tasarım alanın tamamını ve Cumhuriyet Caddesinin de zaman içinde oluşmuş dokusunu bozacağı gibi yeni sorunlara da neden olmaması açısından inşai faaliyetin derhal durdurulmasını, yapılan imalatların kaldırılarak onaylı projesine uygun hale getirilmesini, "Bursa Hanlar Bölgesi Çarşıbaşı Kentsel Tasarım Yarışması" projesi dışında farklı uygulamalara izin verilmemesini önemle bilgilerinize sunarız.

Kültürel mirasın doğru olarak korunması ve yaşatılması yalnızca kamu tüzel kişilikleri ve yerel yönetimlerin gayretleri ile sürdürülebilecek bir süreçler olmayıp STK'lara, meslek odalarına da önemli görevler düşmektedir. TMMOB Mimarlar Odası Bursa Şubesi bu sorumluluk bilinciyle. kenti ve toplumu ilgilendiren sorunların çözümünde bilgi alışverişinde bulunarak doğru çözümlere ulaşmayı hedeflemekte ve yerel yönetimlerle birlikte ilgili kamu kuruluşlan ile ortak çalışmalar yapmaktadır. Bu doğrultuda TMMOB Mimarlar Odası Bursa Şubesi ile Bursa Büyükşehir Belediyesi arasında 24.07.2020 tarihinde imzalanan Hanlar Bölgesi İşbirliği Protokolü nün sorumluluklarını yerine getirebilmek amacıyla Şubemiz bünyesinde kurulan "Hanlar Komisyonu" üyeleri ve Şubemiz Yönetim Kurulu, Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen "Bursa Hanlar Bölgesi Çarşıbaşı Kentsel Tasarım Yarışması ile elde edilerek uygulanmaya başlanan kentsel tasarım projesini yerinde inceleme gezisi düzenlemiştir.

25.11.2022 tarihinde yüklenici firma yetkilileri, belediye ilgili birim çalışanları ve yarışmada birincilik ödülü alan proje müellifi eşliğinde gerçekleştirilen inceleme gezisinde etrafı Bursa Büyükşehir Belediyesi brandaları ile çevrilmiş alan dahilinde Cumhuriyet Caddesi üzerindeki çelik konstrüksiyon ve bu yapıya yakın konumda zemin üzerindeki betonarme inşaat ile eklerinin aykırı durumu dikkat çekmiş ve bu yapılar özellikle incelenmiştir.

Bölgenin geneli ile ilgili ayrıntılı görüş raporu hazırlanmakla beraber özellikle yıkılan Boyner Binası ile ilgili olarak Zafer Plaza AVM'ye ait olan giriş yapısı ve yangın merdiveni betonarmesine saplanan, işlevi belirsiz ve kaçak yapıldığı anlaşılan çelik imalatların uygunsuzluğu dikkat çekmiş ve söz konusu imalatlara ait projelerin Koruma Bölge Kurulu'na müracatı olduğu öğrenildiğinden ivedi olarak ön rapor hazırlama gerekliliği doğmuştur. Söz konusu inşa faaliyetlerinin aşağıda özetlenen sebeplerle İnşaatlarının durdurulması ve proje alanına uygun düzenlemelerin yapılması için yıkımlarının gerektiği saptanmıştır. Bu bağlamda başta Koruma Bölge Kurulu olmak üzere kamuoyunu bilgilendirmek gerekliliği ile bu rapor hazırlanmıştır...

1. Çelik konstrüksiyon giriş yapısı, Cumhuriyet Caddesi üzerinde, caddenin sonunda açılmış bulunan boşluk algısını yok edecek şekilde baskın bir yapı konumundadır. Cumhuriyet Caddesi 1906 yılında "Hamidiye" adıyla hizmete açıldığı zaman cadde üzerinde Pirinç Han, Perşembe Hamamı gibi yapıların bazı bölümlerinin yıkılmasını gerektirecek denli bir öneme sahip bulunarak açılmış, 2011 yılında araç trafiğine kapatılması sonucunda günümüzde Hanlar Bölgesi'nin en önemli yayalaştırılmış lineer aksi konumuna gelmiş ve cadde üzerinde "nostaljik tramvay hattı" açılmıştır. Caddenin araç trafiğine açık olduğu tarihlerde yapılmış bulunan Zafer Plazanın bir parçası olan Boyner binasının oluşturduğu kütle, henüz caddenin bu kısmı meydanlaşmamış ve ardı sıra gelen yapı bloğunun devamı niteliğindeyken caddeye doğru bir konumlanması algıda sorun yaratmazken bölgedeki yıkımlardan sonra inşa edilen çelik konstrüksiyon giriş yapısının yaya ölçeğinde caddenin ortasına kadar uzanmış hal, yayalaşma ve meydan olma hali düşünüldüğünde b. Çelik konstrüksiyon giriş yapısının bulunduğu alanda, birincilik ödülü alan yarışma projesinde "Giriş saçağı ve Toplanma noktası" bulunmaktadır. Proje raporuna göre Labirentvari tarihi doku içinde, hanların giriş ve çıkışlarının kendini gizlediği bölgede, özellikle bölgenin yabancısının ve turistlerin alanı daha kolay okuyabilmelerine ve deneyimleyebilmelerine yardımcı olacak; hanlara ve yeni yaratılan odak noktalarına uğrayan bir gezinti rotası tasarlanmıştır. Bu rotanın başlangıç noktası olarak işaretlenen ve toplanmaya kolaylık sağlayıp nirengi noktası görevi üstleneceği düşünülen giriş saçağı ve işaret kulesi tasarlanmıştır." (https://www.arkiters.com/proje/1-odul-bursa-hanlar-boigesi-carsibasi kentsel-tasarım-proje-yarışması/) denilmektedir. Yarışma ile ele alınan alan, bir bütündür. Ve bütünün gerektirdiği uygulamaların yapılabilmesi amacıyla Boyner Binası yıkılmış ancak yerine yine alanla bütünleşmeyen aykırı uygulamalar yapılmak istendiği görülmektedir.
2. c. Yangın merdiveni betonarmesi ve bu yapıya saplanan çelik imalatlar, yarışma projesi ile çözümlenmeye çalışılan yayaların meydanlar arasında rampalar vasıtasıyla yürümesine olanak sağlayacak düzenlemeye imkan vermeyecek şekilde kotu yükseltmekte ve bu alan çevresinde merdiven yapılmasını zorunlu hale getirmektedir.
3. d. Yangın merdiveni betonarmesine saplanacak çelik imalatlanın burada kiralanabilir alanlar yaratması riski bulunmaktadır. Tüm alan kamu yaranı düşünülerek kamulaştırılmışken zemin üzerinde ticari kaygılar ön planda tutularak mekan yaratılması projenin bütünlüğüne zarar vermektedir.
4. Seran
5. Seramiksan
6. d. Çelik konstrüksiyon giriş yapısı ve yangın merdiveni ile merdivene bitişik yapılan imalatlar; Bursa Hanlar, Reyhan Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında kentsel sit alanında kalması ve Pirinç Han, ipek Han, Bakırcılar Çarşısı gibi anıt tescilli binalara cephe veren konumda olması ayrıca UNESCO Dünya Miras Alanı Yönetim alanı sınırları içerisinde bulunması sebepleriyle Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararı ile inşa faaliyet yürütülebilecekken, herhangi bir izin olmadan inşaata başlanması ciddi bir ihlalidir.

SONUÇ

Proje alanı için ulusal ölçekte düzenlenen yarışma ve akabinde kamuoyunda gerçekleşen tartışmalar düşünüldüğünde; bölgeye uygun olmayan inşaat imalatların derhal kaldırılması, tüm bu alanın boşaltılmasına gerekçe olan sürece uyumlu ve elbette ancak proje müellifi tarafından hazırlanmış imalatların yapılmasına özen gösterilmesi gerekmektedir.