Fobi nedir? Fobiler neden olur? Fobilerin belirtileri nelerdir? Fobi türleri nelerdir? Fobilerin tedavisi nasıl olur?

Dış dünyadaki tehlikeler karşısında ortaya çıkan duygusal tepkilere korku diyoruz. Fobi dediğimiz kavram da hissedilen korkuların bir türüdür. Bir olaya ya da nesneye karşı hissedilen korku duygusunun kişinin işlevselliğini olumsuz olarak etkilediği durumlar fobi olarak adlandırılır. Fobiler günümüzde sıklıkla karşımıza çıkan anksiyete bozukluklarıdır ve bu anksiyete hali, kişinin kendi isteği dışında gelişen bir mekanizmadır. Peki, fobi nedir? Fobiler neden olur? Fobilerin belirtileri nelerdir? Fobi türleri nelerdir? Fobilerin tedavisi nasıl olur?

Fobiler Neden Olur ?

Fobilerin meydana gelmesinde tek bir nedenden bahsetmek mümkün değildir ve bu nedenler her insanda farklılık gösterebilir. Fobilerin oluşmasını tetikleyebilecek bazı durumlar şu şekilde sıralanabilir;

Kişinin deneyimlediği travmatik olaylar.

Korku duyulabilecek olan olaylarda panik atakları geçirmiş olmak.

Diğer insanların başına gelen travmatik bir olayı görmek veya diğerlerinin korktuğunu gözlemlemek.

Genetik olarak endişe ve korkuya yatkın olmak.

Yakın çevremizdeki fobisi olan diğer kişileri model almak.

Bazı uyarıcı maddeler de korku ve fobilerin oluşumunu tetikleyebilir.

Kişinin yaşam döngüsü içinde meydana gelen stres verici olaylar da bu duruma sebep olabilir.

Fobilerin Belirtileri Nelerdir ?

Fobiler genellikle kaygı ve korku duyguları ile bir arada ilerlediği için fobiye sebep olan nesne ya da durumla karşılaşıldığında kişiler genellikle kaygı ve korku durumlarında verdikleri tepkileri verirler. Bazı durumlarda bu duygular kişinin panik atak geçirmesine de sebep olabilir. Fobilerin görülen belirtileri arasında şu durumlar yer alabilir:

Kalp çarpıntısı

Yüzün kızarması, rahatsız hissetmesi ve yanması

Titreme

Soğuk terler dökme

Nefes alamama

Midenin bulanması

Tansiyon düşmesi

Bayılma

Sinir krizi geçirmek

Fobi Türleri Nelerdir ?

Fobileri genel anlamda iki gruba ayrılır; spesifik fobiler ve karmaşık fobiler.

Özgül fobiler: Çoğu zaman yaşamın erken dönemlerinde meydana gelir ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde azalma gözlenir. Spesifik bir nesne ya da olayla ilgili olarak ortaya çıkar ve bunun etrafında devam eder. 5 temel kategoriye ayrılır:

1- Hayvan türü (böcekler, köpek, yılan vb.)

2- Doğal çevre (su, deprem, karanlık vb.)

3- Durum (kapalı alan fobisi, uçak fobisi, asansör fobisi vb.)

4- Kan, yaralanma, enjeksiyon

5- Diğer tipler (boğulma, hastalığa yakalanma vb.)

Karmaşık Fobiler: Çoğu zaman yaşamın yetişkinlik döneminde meydana gelir ve spesifik fobilere oranla yaşamı daha fazla olumsuz etkiler. Karmaşık fobiler de iki grupta sınıflandırılabilir.

1- Sosyal Fobi: Sosyal etkileşime açık yerlerde ve durumlarda çevreden gelebilecek geri dönüşlerle alakalı olan fobilerdir. Kişiler, çevreden gelecek tepkiye göre utanma duygusu hissetmekten dolayı kaygılanabilirler.

2- Agorafobi: Kişi için güvenli olarak benimsediği yeri terk etmekten kaygılanmayla ilişkili meydana gelen fobi türüdür. Bu fobiye sahip kişilerde, güvenli alanın terk edilmesi durumunda panik ataklar yaşanabilir.

Fobilerin Tedavisi Nasıl Olur ?

Deneyimlenen fobinin türüne ve derecesine göre tedavi planı yapılır. Her danışan için o kişiye özgü bir yöntem belirlenir. Bazı durumlarda birden fazla tedavi yöntemi aynı anda kullanılabilir. Fobilerin tedavisi için kullanılan çeşitli yöntemler bulunmaktadır, bu yöntemlerden bazıları şu şekildedir:

İlaç Tedavisi: Tıbbi olarak bir doktor tarafından fobiye dair bir tanı konulduktan sonra tedavi sürecinde kaygıyı hafifletmek için ilaç kullanılır.

Psikoterapi: Psikoterapi ile fobiler tedavi edilirken çevresel ve biyolojik faktörler göz önünde bulundurulur. Kullanılan çeşitli yöntemler ile kişinin fobiler karşısında bilişsel ve duygusal olarak daha işlevsel tepkiler vermesi sağlanır.

Maruz Bırakma Tedavisi: Bilişsel davranışçı terapi modelinin içinde bulunan bir tekniktir. Kişinin korku ve kaygı duyduğu nesneye ya da olaya bağlı maruz bırakılarak yüzleşmesini sağlamaktır. Bu sayede korku duygusu aşamalı olarak deneyimlenerek ortadan kalkmış olur.

Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR): EMDR terapisi fizyolojik temelli bir yöntemdir ve travmatik anıların işlenmesine yardımcı olur. Bu sayede fobiye sebep olan travmalar ortaya çıkar ve çözümlenebilir. Bununla beraber korkular azalır ve kişinin günlük hayattaki işlevselliği yeniden sağlanabilir.

KAYNAK: YANKI PSİKOLOJİ