El yapımı tespih unutuluyor! (ÖZEL HABER)

GÜLNAME PAÇA / BURSADA BUGÜN

Osmanlı döneminden beri Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan tespih, kimi zaman aksesuar kimi zaman da ibadet etmek için kullanılıyor.

Bursa Yavuz Selim Mahallesi'nde küçük bir dükkânı olan Hasan Çeper, yaptığı tespihleri Bursalıların beğenisine sunuyor.

Kuka, Oltu taşı, damla kehribar gibi taşları el emeğiyle birbirinden değerli sanat esrine dönüştüren Hasan Çeper, tespih kültürünün tam benimsenmediğinden yakınıyor.

"KIYMETSİZ, KÖTÜ BİR OBJEYE EL İŞÇİLİĞİ YAPILMAZ"

Tespih ustalığının baba mesleği olduğunu ve kimseden öğrenmediğini söyleyen Hasan Çeper, "Babam zamanında Erzurum'da Oltu taşıyla tespih yapardı. Nasıl yapıldığını bana babam öğretti. Şimdi malzemeler çoğaldı, ekipmanlar modernize oldu. Biz de artık günün şartlarına göre yapmaya başladık. Tespihte el işçiliği çok önemli. Yapılan malzemenin değerli, kıymetli olması çok önemli. Mesela müşterimiz herhangi bir obje getirdiği zaman eski oyun zarları ya da aksesuarları gibi bunlara ilk önce bakıyorum. Eğer malzeme kıymetliyse ve tespih yapılabilirse yapıyorum. Kıymetsiz, kötü bir objeye el işçiliği yapılmaz. Kıymetli malzeme olabilir ama yine tespih yapılamayabilir. Mesela damla kehribar. Kehribar topraktan çıkar ve aslında bir ağacın reçinesidir. Belli bir olgunluğa gelmeden yapamazsınız, işleyemezsiniz.  50 ya da 200 milyon yıl geçmesi lazım, yani fosil olması lazım ki işlenebilir sertlikte olsun" ifadelerine yer verdi.

"DOĞAL OLAN TESPİH FAYDALIDIR"

Hasan Çeper, "Osmanlı döneminde en çok kuka kullanılırmış. Kuka da bir ağacın meyvesi. Sert, beton gibi bir malzemedir. Rivayetlere göre Osmanlı'da hekimler bu tespihi elinden düşürmezlermiş. Çünkü anti bakteriyel özelliği var. Çekimi ve dokusu çok hoş olan bir tespih. Yani tespihi doğal ve yapay malzemeden yapabilirsiniz. Yapay reçine diye geçen bir malzememiz var. Bunun katalin ve kehribar olanları da var. Siz baktığınız zaman malzemenin ne olduğunu anlamazsınız ama işin uzmanı bunu anlayabilir. Doğal olan tespih faydalıdır. Mesela Oltu taşının kötü enerjiyi ve elektriği aldığını söylerler. Doğal olan damla kehribar birçok hastalığa, çocukların diş çıkarmasına iyi geliyor. Bunlar doğal olan tespihlerin faydaları ama tespih esasen bir aksesuardır, kültürümüzde önemli bir objedir.  Geçmişte çok kabul görmese de şu an yeni yeni farkındalıklar başladı. Bu durum bizi sevindiriyor çünkü tespih bizim kültürümüzde olan bir obje. Yani varoş, mafyatik diye tabir edilen bir şey değil. Tespih, dervişlerin Allah'ı zikir ettiği, insanların namazda tesbihat yaptığı, stres atmak için tercih edilen bir obje. Tespih Hindistan'dan Türk kültürüne geçmiş. Bizim de atalarımız zamanında bunu almış, benimsemişler ve bizim kültürümüze dâhil etmişler" şeklinde konuştu.

"OLTU TAŞINDA İSE DİKKAT EDİLMESİ GEREKİR"

"Bursa çok büyük bir memleket ve o yüzden tespih açısından potansiyel var ama ben tam anlamıyla tespih kültürünü tam anlamıyla edinmediklerini düşünüyorum" diyen Hasan Çeper, "İnsanlar dışarıdan 5 ya da 10 liraya tespih alıyorlar, sonra bana geliyorlar. Ben bir tespih yapmak için 3 günümü veriyorum ve o tespihte bir sanat var. Beğeniyor, fiyatını söylüyorum. Söyledikten sonra bana 5 liralık tespih de aynı 1000 liralık olan da diyorsa eğer bu tespih kültürünü bilmediğini gösterir. Yani el işçiliği olan tespihin farkındalığı daha ulaşmadı. Fiyatlar da malzemeye göre değişiyor. Damla kehribardan bir tespih yaptığımda büyüklüğüne göre fiyatı değişir. 5 bin de olur 2 bin de olur. Ağaç grubunda kukadan yaptığımda küçük olanlar 10 lira ve seri imalat. Eğer el işçiliği isterse 750 lira ile 1000 lira arasında değişir. Oltu taşında ise dikkat edilmesi gerekir. Çünkü hakiki Oltu taşı pahalıdır. Tespihin uzmanı olmayan kişiler gerçek Oltu taşını ayıramaz. 30 liraya Oltu taşı diye satılan tespihler var. Onlar Oltu taşı değil, Rus taşı. Gerçek Oltu taşı 400-500 lira. Tespihi yaparken ilk olarak malzememizi kesmekle başlıyoruz. Kumpas diye bir aletimiz var. Bu aletle objemizi istediğimiz ölçüye ayarlıyoruz. Cetvel ya da göz ayarımızla makinede küp küp kesiyoruz. Kestikten sonra taslak dediğimiz bir makinemiz var. Küp şeklinde olan malzemeyi orada elimizle yuvarlak olana kadar zımparalıyoruz. Torna makinasında da deliyoruz. Millerimiz var. Yuvarlanmış boncukları millerimize takıyoruz. Daha sonra el yordamıyla bıçak ile desen yapıyorum. Eğer bu işlem makinede yapılırsa hiçbir kıymeti olmuyor. 33 tanenin hepsi birbiriyle uyumlu olmalı. Onu ayarlamak çok önemli. Normal tespih 3 günde yapılıyor, oyma ya da desen yapılan tespih ise 15 gün sürebiliyor" dedi.