Dört büyük banka arasında skandal anlaşma

Rekabet Kurumu'na göre 4 büyük bankanın genel müdürü, müşteriye düşük mevduat faizi için kahvaltıda anlaşmış.

Taraf Gazetesi'nin haberine göre, Rekabet Kurumu'nun, aralarında anlaşarak mevduat faizlerini düşük, kredi faizlerini yüksek belirlemek nedeniyle 1.1 milyar liralık ceza kestiği 12 bankayla ilgili ayrıntılı raporunun yankıları sürüyor. Raporda, söz konusu bankaların üst düzey yetkilileri arasında geçen e-posta yazışmalarının içerikleri ise skandalın boyutunu gözler önüne seriyor.

Raporda yer alan bilgilere göre Yapı Kredi Bankası Genel Müdürü Faik Açıkalın, Garanti Bankası Genel Müdürü Ergun Özen, Akbank Genel Müdürü Zafer Kurtul, Yapı Kredi Bankası'nda bir sabah kahvaltısında buluşup mevduat faizlerinin ortaklaşa düşük belirlenmesi konusunda anlaşıyor. Tatilde olduğu için kahvaltıya katılamayan İş Bankası Genel Müdürü Ersin Özince ise "Kalbim sizinle" mesajı yolluyor. Toplantının ardından ele geçirilen e-postalarda söz konusu 4 banka dışında Ziraat, Halkbank ve Vakıfbank'ın da anlaşmaya dahil olduğu ve ortaklaşa müşterilere düşük mevduat faiz verdikleri tespit ediliyor. Böylece Türkiye bankacılık tarihinin en büyük skandalının perdesi aralanıyor.

Rekabet Kurumu'nun önceki gün yayımladığı raporda yer alan bilgilere göre, kurum müfettişleri, Yapı Kredi Bankası'nda 27 Eylül 2007 tarihinde Özel Bankacılık İstanbul Avrupa Bölge Müdür Yardımcısı tarafından Şubeler Satış Bölüm Başkanı ve bir dizi banka yetkilisine attığı, "Zararına Mevduat Uygulaması" konulu bir epostaya rastladı. Söz konusu epostada, büyük bankaların mevduat faizlerini düşük tutma konusunda birbirleriyle anlaştığını ortaya koyan bilgilere ulaşıldı.

Söz konusu e-postada, "Yapılan centilmenlik anlaşması gereği hazine olarak verdiğiniz üst oranının üzerinden zararına mevduat bağlamamak üzere satış ekibimize bilgi verdik. (...) Ancak şubelerimizden başta Akbank olmak üzere bazı bankaların yüzde 18.75 faiz oranını defter işletmek suretiyle müşterilere kullandığı yönünde şikayetler alıyoruz. (...) Müşterilerimize bu oranın piyasa yapıcı büyük bankalarda verilmediğini söylerken, centilmenlik anlaşması yapılan bankalardan birinde de yüzde 18.75 oranının deklare edilmesi ve deftere işletilmesi müşterilerimizin bize olan güveninde de sorun yaşamamıza neden olmaktadır" sözleri yer alıyordu.

Bunun üzerine müfettişler, bankalar arasındaki "centilmenlik anlaşması"nı araştırmak için konunun peşine düştü...

Garanti'de ele geçirilen kahvaltı teklifi

Bulunan ilk e-posta yazışmasından yaklaşık 9 ay sonra Garanti Bankası Genel Müdürlüğü'ne baskın yapan müfettişler, 25 haziran 2008'de bu kez daha çarpıcı mesajlara ulaştı. Dönemin Yapı Kredi Genel Müdürü Faik Açıkalın tarafından İş Bankası Genel Müdürü Ersin Özince, Akbank Genel Müdürü Zafer Kurtul, Garanti Genel Müdürü Ergun Özen'e atılan, "Yapı Kredi'de kahvaltı?" konulu, "yüksek önem düzeyinde" ve "gizli" olduğu belirtilen bir eposta daha ele geçirdi. Postada: "Dün (.....) ile bir vesile ile beraberken yakın bir zamanda bir araya gelmemizde yarar olduğunu düşündük.Özellikle artan maliyet baskısı, düzenleyici kurumların bazı işkollarımıza bakışı ve küresel gelişmelerin çok da ümit verici gelişmediği bir ortamda dördümüzün bazı konuları bir sohbet ortamında konuşmamızın yararlı olacağını düşündük. 3 Temmuz perşembe (alternatif 1 temmuz salı) 7.30-9.00 programınıza uygun mudur?..." sözleri yer alıyordu.

Müdürüm, centilmenliğe uymuyor bunlar

Soruşturma sürdükçe yeni epostalar ortaya çıktı ve olayın boyutları büyüdü.

Yapı Kredi Bankası'nda Hazine Grup Başkanı tarafından Genel Müdür Açıkalın'a 4 Temmuz 2008'de atılan bir başka e-posta mesajında, "YTL mevduat fiyatlaması ile ilgili kısa bilgi vermek istiyorum. Dün Garanti Bankası bizi arayarak aylık vadede yüzde 20 faiz için centilmenlik anlaşması teklifinde bulunmuştu. Bugün aylık vadede, özellikle sorun yaşanabilecek büyük montanlı işlem olmamasının verdiği avantaj ile bu faiz oranının üzerinde faizi telaffuz etmedik. Ancak sabah itibariyle Akbank'tan bu vadede yüzde 20.60 faizi duyduk. Geçiş günü olması sebebiyle, iletişimdeki aksama olmuş olabilir. Bugün (...) Bey aracılığı ile iletilen konuya istinaden, genel müdürler düzeyinde anlaşma olduğunun teyit edilmesinin ardından, pazartesi gününden itibaren, faiz oranı olarak bu limite sadık kalmaya devam edeceğiz. Bu nedenle haftanın ilk 3 iş günü içinde Akbank ile Garanti Bankası'nın bu anlaşmaya uymasını beklemekle beraber, İş Bankası ile kamu bankalarının bu anlaşma dahil olup olmadığına göre, bu mevduatları diğer bankalara ödeme ihtimalimizin olduğunu düşünüyorum" sözlerine rastlandı.

Hepsinin faizi aynı çıktı

Üst üste rastlanan bu epostaların ardından Rekabet Kurumu müfettişleri bankalar arasında müşterilerin zararına olacak şekilde gizli bir anlaşma yapıldığı sonucuna varırken, araştırmanın yeni bir safhasına geçildi. Bu safhada sözlü anlaşmaların fiilen uygulanıp uygulanmadığına yönelik olarak araştırma derinleştirildi. Çıkan sonuçlar raporun değerlendirme bölümünde yer alırken, bankaların mevduat faizlerinde yapılan sözlü anlaşmaların ardından şaşırtıcı benzerlikler yaşandığı görüldü.

Rekabet Kurumu'nun raporunda delillerin değerlendirilmesi bölümünde, Akbank, Garanti ve Yapı Kredi Genel Müdürleri'nin 3 Temmuz 2008'de Yapı Kredi Bankası binasında biraraya geldiği belirtilirken, "İş Bankası Genel Müdürü (Ersin Özince) bu toplantıya katılmamakla beraber, "Kalbinin kendileriyle birlikte olacağı" mesajını toplantının diğer katılımcılarına iletmiştir" denildi. Raporda bu toplantının ardından Akbank, Yapı Kredi, Garanti Bankası, İş Bankası, Ziraat Bankası, Halkbank ve Vakıfbank'ın benzer faiz oranları uygulamaya başladığı ayrıntılı olarak anlatıldı.

"Kamular ve İş de tamam"

Genel Müdür Açıkalına'a mesaj atan grup başkanına aynı gün içinde bankanın Hazine Yönetim Başkanı'ndan yine epostayla, "Kamu bankaları ve İş Bankası da dâhilmiş" yanıtı geldi. Böylece olayın büyüklük açısından Türk bankacılık sisteminin tamamına yakınını içine alan dev bir kartel anlaşması olduğuna ilişkin çarpıcı ipuçları elde edildi.

Babacan yüksek cezayı engelledi

Rekebet Kurulu, bankacılıkta tekel oluşturma ve tekel suçlamasıyla açılan soruşturmayı şubat ayında tamamlarken, martın ilk haftasında ceza rakamlarını açıklamıştı. Sektörün 12 büyük bankası hakkında toplam 1.1 milyar lira ceza kesilirken, açıklamadan önce sektörde kesilecek cezaların 3.5 milyar lirayı bulacağı belirtiliyordu. Ancak Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, rakamlar açıklanmadan kısa süre önce, "Cezalar ölçülü olmalı" açıklaması yaptı. Bunun ardından ceza tutarları alt limitten geldi. Soruşturma kapsamında Garanti Bankası ve bağlı şirketlerine 213.3 milyon, Akbank'a 172.2 milyon, Yapı Kredi'ye 149.9 milyon, Ziraat Bankası'na 148.2 milyon, İş Bankası'na 146.6 milyon, Halkbank'a 89.7 milyon, Vakıfbank'a 82.2 milyon, Finansbank'a 54 milyon, Denizbank'a 23 milyon, HSBC'ye 14.9 milyon, ING Bank'a 12 milyon, Türk Ekonomi Bankası'na (TEB) ise 10.6 milyon lira ceza verildi.