Çocuklarınıza rüşvet vermeyin!

 Okul yolunu arşınlamaya başlayan minik ayakların bir haftalık 'deneme süresi' bitti ve bugün zil bütün yıla yayılacak koşuşturma için resmen çalacak. Birçoğu son tahlilde 'Şimdi okullu olduk, sınıfları doldurduk, neşeliyiz hepimiz, yaşasın okulumuz!' dizelerinin altına imzasını atsa da başlangıçta o kadar hevesli olmayabilirler.

Okula gitme mevzusunda ayak direyen çocukları Psikolog Nur Dinçer Genç 'le konuştuk, yaşanan uyum sorunun nedenlerini irdeledik.

İşte 'Depresif çocuğun anne babasına öğütler' tadındaki o söyleşi:

Hangi çocuklar okula adaptasyonda daha çok zorlanıyor. Buna dair bir genelleme yapabilir miyiz? Tek çocuk olmak, ilk çocuk olmak gibi etkenler bir fark yaratıyor mu?
Çocukların okula başlarken temelde hissetmeleri gereken duygular, yabancı ve yeni bir ortamda kendini güvende hissetmek ve anne babası yanında olmasa dahi kendine başına yeterli olabileceğini bilmektir. Ancak bazen çocuklar güven konusunda sorun yaşarlar ve çoğunlukla bunu anlayamazlar, anlatamazlar sadece ağlarlar ve okulun ne kadar güzel bir yer olduğunu anlatmaya çalışan ebeveynlerine sıkı sıkı yapışarak sınıfa girmeyi reddederler.

ANNE BABA ENDİŞELİYSE ÇOCUK DA ENDİŞELENİR!
Okul çağındaki bir çocuğun okula uyum sağlaması ile ilgili bir sorun yaşanıyorsa bunun nedenleri:
• Çocuk bir uyum sürecinde olduğu için ( kardeş doğumu, anne baba ayrılığı, taşınma, aileden birinin ya da çocuğun hastalığı, ailede kayıp, kaza vs gibi travmatik yaşantılar sonrası ) zorlanabilir.
• Anne ve baba çocuktan ayrılma fikrine kendileri adapte olmadıysa çocuk da adapte olmada zorlanır. Anne ve baba, kendilerinden ayrı kalacağı okul süresi içinde çocuğun başına geleceklerden endişe ediyorsa çocuk da bu endişeyi yaşar ( ya hasta olursa, ya öğretmen kötü davranırsa, ya düşerse, ya aç kalırsa vs).
• Evde çocuğu huzursuz eden ve devam eden bir sorun varsa ( anne baba kavga ediyorsa, çocukla sürekli azarlayarak ve eleştirerek, cezalandırarak konuşuluyor ya da davranılıyorsa) çocuk okulu istemeyecektir.
• Anne ve baba çocuğa kurallar konusunda tutarlı davranmıyorsa ( bir gün kızılan şey ertesi gün ödüllendiriliyor, evde konulan kurallar sıklıkla değiştirilip, tutarlılıkla takip edilmiyorsa, kural hiç yoksa ve çocuğun tüm istekleri yerine getiriliyorsa, anne babanın farklı kuralları ve disiplin anlayışları varsa, çocuğa kurallar rüşvetle yaptırılıyorsa- yemeğini yersen sana oyuncak alacağım, ödevini yaparsan seni arkadaşına götürürüm vs.) çocuk okula isteksizlik duyacaktır.
• Anne ve baba çocuğa okulu fazlasıyla toz pembe, kolay, eğlenceli ve sorunsuz olarak anlattıysa okula giden çocuğun bu beklentileri karşılanmayınca çocuk gitmeyi reddedecektir.
• Çocuğun okuma-yazma , sosyal beceri gibi öğrenme ile ilgili bir sorunu varsa endişelenebilir ya da güvensizlik yaşayabilir bu da çocuğun okuldan korkmasına neden olabilir.
• Çocuğa yakın çevresinde olumsuz okul deneyimlerini paylaşan kişiler olduysa ( benim bir öğretmenim vardı hep ceza verirdi gibi) bu da çocukta korkuya neden olabilir.
• Çocuk okul öncesi eğitimi almadıysa, yuvaya ya da anaokuluna gitmediyse zorluk çekecektir.

Çocuklar okuldaki ilk gün sendromunu nasıl atlatabilirler?
İlk gün sendromu yaşamamak için önceden önlemler alınabilir. Ayrıca okullarda yeni başlayan çocuklar için adaptasyon haftası yapılmaktadır. Çocukların önceden okula başlamasının nedeni öğretmene ve arkadaşlara, yeni girdiği ortama uyum sağlamasını kolaylaştırmak içindir.Anne ve baba çocuğa okulu anlatırken gerçekçi bir dilde konuşmalı, okulun güzel ve eğlenceli yanlarının yanı sıra kurallar ve zorluklarda anlatılmalıdır.Okul ile ilgili birlikte alınacakları konuşmak ve alışveriş yaparken çocuğu da götürüp fikrini sormak daha kolay benimsemesini sağlayacaktır. Ancak her şeyden önemlisi ebeveynler çocuğa kararlı olduklarını göstermelilerdir. Okulun kapısına gelindiğinde çocuk ağlamaya başlayabilir, bunun yarattığı duygular çocuğa belli edilmemeli, üzüntü, öfke, kaygı gibi duygular gösterilmemeli, kararlı bir dille çocuğa sınıfına gitmesi gerektiği söylenmelidir.

ÇOCUĞUNUZU KAPIDA DEĞİL EVDE BEKLEYİN!
Bazen çocuk annesinin kapıda beklemesini ister, aslında ne kadar çabuk öğretmenine alışır ve onu tanırsa okula da o kadar kolay adapte olacaktır. Bu nedenle çocuğa çıkış saatinde onu okuldan alacağınızı ya da evde servisle geldiğinde karşılayacağınızı söyleyerek oradan ayrılmanız daha doğru olacaktır. Anneler genellikle ağlayan çocuklarını geride bırakmak istemezler ama bu ağlama geçici bir ağlamadır zira ortada çocuğa zarar veren bir durum yoktur. Öğretmen çocuğu yanına oturtarak ya da bir arkadaş ile eşleştirerek yardımcı olacaktır, ancak annenin ve babanın endişeli yüz ifadeleri ile kendini izlediğini bilen çocuklar okula çok zor alışacaklardır.

Pazartesi akşamı evine mutsuz dönen bir çocuğa nasıl davranılmalı?Çeşitli bahanelerle okula gitmek istemeyen çocuklara karşı nasıl bir yöntem izlenmeli?
İlk gün eve mutsuz gelen ve bir daha okula gitmeyeceğini söyleyen çocuğa kararlılığınızı göstererek ertesi gün aynı şekilde okula gitmesi gerektiğini ve onu bekleyeceğinizi söyleyin. Ayrıca okulla ilgili gözlemlediğiniz aksaklıklar varsa çocuğun yanında bunlardan söz etmemeniz gerekir. Çocuğa kesinlikle ertesi gün okula giderse ona alacağınız hediyeler ya da ödül olarak bir yerlere gideceğiniz gibi rüşvetlerden söz etmeyin, çünkü okula gitmek çocuğun zaten yapması gereken bir şeydir.

Ben ilk okulda iki gün yanımdaki arkadaşımın ağladığını hatırlıyorum. Üçüncü gün de ağlayınca bir bildiği var herhalde diyerek ben de ağlamıştım.Uyum süreci için takribi süre ne kadardır ne zamandan sonra işler yolunda gitmiyor denebilir?
Yukarıda saydığımız nedenlere bağlı olarak bazen adaptasyon süreci uzayabilir, bu konuda okulda öğretmene güvenmek, rehber öğretmenlerden yardım istemek gerekir. Evde de okul ile aynı davranmak, okulun kurallarını benimsediğinizi çocuğa belli etmek daha kolay uyum sağlamasına yarar. Birçok çocuk ilk birkaç gün ağlayabilir, çocuğa en azından 1-2 hafta süre tanımalıdır. Ancak okul ve ailenin her türlü işbirliğine rağmen çocuk hala uyum sağlayamadıysa bu durumun bir okul fobisine dönüşmemesi adına uzman bir psikoloğa danışarak yardım alınmalıdır.

Okul fobisi depresyona dönüşebilir mi çocukta? Aileler nasıl bir yol izlemeli bu tür bir durumda?
Okul fobisi ve okula adapte olma sorunu birbirinden farklıdır. Birçok çocuk çeşitli anne baba tutumlarındaki yanlışlıklar nedeniyle adaptasyon sorunu yaşayabilir, ancak bunların hepsi okul fobisi değildir. Okul fobisinin altında, çocuğun ciddi bir kaygı bozukluğu, deneyimlediği travmatik bir yaşantısı, psikiyatrik bir sorun vs gibi önemli sorunlar yatar. Bu gibi durumlarda aileler mutlaka bir psikolog ve psikiyatriste başvurararak gecikmeden yardım almalıdırlar.