Çocuğunuzun fotoğrafını paylaşırken dikkat!

Günümüzde, sosyal medyanın ve ünlü sosyal medya kullanıcılarının insanlar üzerinde oldukça etkili olduğu biliniyor. Sosyal medya doğru ve kontrollü kullanıldığında olumlu özellikleri olsa da, özellikle çocukların kötü etkilendiği ve sorun yaşadığı olaylar da yok değil. Çocuklarını reklam malzemesi yaparak ünlü olmaya çalışan ebeveynlerin sayısının gittikçe artması da uzmanlar tarafından büyük bir tehlike olarak görülüyor. Ebeveynlerin, paylaştıkları fotoğrafların çocuklar üzerinde bırakacağı muhtemel olumsuz etkileri hesaba katmaması, burada en önemli nokta. Öyle ki ilerleyen yaşlarda çocuklar paylaşılan içeriklerden dolayı utanç, endişe ve rahatsızlık duyabiliyor.

Son olarak çocukların sosyal medya üzerinden sömürülmesine karşı bir düzenleme getireceğini açıklayan Hollanda hükümeti, bu kararıyla büyük yankı uyandırdı. Biz de bu olayların yasal ve psikolojik boyutunu, Uzman Klinik Psikolog Ceren Gümüş Yaşa ve Avukat Serpil Çınar'a sorduk.

DÜNYA GENELİNDE İNTERNET KULLANIM YAŞI 13'E DÜŞTÜ

Çocuklar, sosyal medya paylaşımlarından ve internette gördüklerinden çok hızlı etkileniyorlar. Takip ettikleri sosyal medya fenomenlerini örnek alarak onları bir rol model olarak görebiliyorlar. Influencer'ların çocuklar üzerindeki etkisini ve ailelere düşen görevleri anlatan Uzman Psikolog Ceren Gümüş Yaşa, dünya genelinde internet kullanım yaşı 18 ve üzeri olsa da, yapılan araştırmaların 13 - 17 yaş arası ergenlik döneminde de azımsanmayacak düzeyde yüksek olduğunu dile getirdi.

Çocukların beğendikleri bir sosyal medya fenomeni varsa, onun tanıttığı ürünleri almaya eğimli olduklarının altını çizen Yaşa, "Sosyal medya fenomenlerini bir anlamda taklit ediyorlar. Onlar gibi giyinip saçlarını, konuşmalarını ve hareketlerini onlara benzetmeye çalışıyorlar" dedi. Sosyal medyada gördüğümüz tek tip insan tipinin, ergenler ve çocuklar üzerindeki beden algısı ve yeterlilik gibi konularda da zor duruma düşürdüğünü ifade eden Yaşa, "Herkes çok güzel, yakışıklı, zayıf. Bu da onların bedenleriyle ve yeme alışkanlıklarıyla ilgili olumsuz düşünmelerine sebep oluyor" açıklamalarında bulundu.

SOSYAL MEDYADA FAZLA ZAMAN GEÇİREN ÇOCUĞUN AİLE İLİŞKİLERİNE BAKILMALI

Ceren Gümüş Yaşa bu konularda, ailelere de görevler düştüğünü vurgulayarak çocukların girdikleri yerlerin,  takip ettikleri kişilerin bilinip kontrol edilmesi gerektiğini dile getirdi. Yaşa, internetin ve sosyal medyanın kötü kullanımının önüne geçmek için çocukların bilgilendirilmesi gerektiğini, bu durumda da ailelerin yerine getirmesi gereken bazı sorumluluklar olduğunun altını çizdi.

Ailelerin çocuklarıyla vakit geçirmesinin onların sağlıklı gelişimi açısından oldukça önemli olduğunu vurgulayan Yaşa, sözlerine şöyle devam etti: "Çocuklar ev içinde kendilerini, değerli ve huzurlu hissetmeliler. Onlarla iletişim halinde olmanız, onlarla vakit geçirmeniz çok kıymetli. Eğer çocuk evde kendini mutlu hissetmezse, internet kullanımı daha çok artıyor. Bu mutsuzluk hali sadece internet kullanımını etkilemiyor, aynı zamanda bunu kullanmak için yalan söylemek, gizlemek gibi durumlarda da bulunabiliyorlar. Onları korumalıyız ama çok fazla yargılayıcı ve eleştirici olmamalıyız."

FOTOĞRAFINI KOYARKEN BUNLARA DİKKAT EDİN

Birçok ebeveyn sosyal medyada çocuklarının videolarını ve fotoğraflarını paylaşıyor. Özellikle influencer olan ebeveynler bu konuda topluma örnek olmaları açısından büyük önem taşıyor. Çocuğun fotoğrafını sosyal medyaya koyan Klinik Psikolog Yaşa, hem aileleri hem de influencer anne ve babaları şöyle uyardı:

"Çocuklarını paylaşıp paylaşmamak ebeveynlerin inisiyatifine kalan bir şey. Ancak bazı durumlarda internete koyduğumuz fotoğrafların kötü niyetli insanlar tarafından bambaşka yerlerde kullanılma ihtimali söz konusu. Bir çocuğun banyo görüntüsünü veya özel bölgelerini gösteren ifşa eden, fotoğrafları koymamak gerekiyor."

"Bir çocukla ilgili bir şey yaparken de onun fikrini almak, onun benlik saygısı için kıymetli" diyen Yaşa, anne-babaların da şu soruyu da kendisine sormasını istedi: "Belki siz çocuğunuzu herhangi bir ürün tanıtmak veya bunun reklamını yapmak için kullanıyor olabilirsiniz. Ancak ileride büyüdüğü zaman kendi böyle bir durumun içinde olmak ister miydi? Tabii ki bunu bilemeyiz ama bunları düşünmek, ebeveynin sorumluluğudur."

DAVRANIŞLARI VE KONUŞMALARI GÖZLEMLENMELİ

İzlediklerinden en çok etkilenenlerin, ergen (14-17) ve ön ergenlik(10- 14) denilen grup olduğunu söyleyen Yaşa, "Bu yaş grupları, kendilerini rahatsız eden bir durumla karşılaştıklarında bunu ailelerine ya da bir uzmana dile getirebilirler. Ancak küçük yaştaki çocuklar çok daha savunmasız oluyorlar. Çocuklar bir durumdan rahatsız olduklarında davranışlarına, konuşmalarına yansır. Bunu da ilgili bir ebeveyn anlayabilir" dedi.

Sosyal medyada çok fazla zaman harcayan çocukların, ebeveyn ilişkilerine bakılması gerektiğinin altını çizen Yaşa, "Bir çocuk çok fazla sosyal medyada ya da internette zaman geçiriyorsa, orada aile ilişkilerine bakmak gerekiyor. Ebeveynlerin çocuklarıyla kaliteli zaman geçirmesi ve ilgilenmesi gerekiyor. Çocuklarla iletişim halinde olmak, onlara yanlış olanları söylemek, göstermek ama bunu yaparken de doğru bir dille yapmak çok önemli" diye konuştu.

ABD'DE 13 YAŞ ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN VERİLERİ KORUNUYOR

Avukat Serpil Çınar, Türkiye'de çocukların sosyal medya kullanımı, gördüklerinden etkilenmesi ve özenmesiyle ilgili hukuki düzenin geri kaldığını ve bununla ilgili yasa olarak bir yaptırım bulunmadığını ifade ederek, "Hukuki düzenlemeler, teknolojik gelişmelerin gerisinde kalıyor. Çocukların gördüklerinden etkilenmesi ya da izlediklerine imrenmesiyle ilgili bir engel, hukuki yaptırım bulunmuyor. Yalnız çocukların siber zorbalık, istismar, özel bilgilerinin ele geçirilmesi ve paylaşılması, müstehcen ya da zararlı görüntülere maruz kalması halinde Türk Ceza Kanunu'nda yasal yaptırımlar mevcut" dedi. 

Çınar, Avrupa ülkelerinde çocukların sosyal medya hesaplarında ve dijital ortamda verilerinin paylaşılması konusunda daha titiz ve bilinçli davranıldığını belirterek,  ABD'de 13 yaş altındaki çocukların verilerinin korunduğunu aktardı. 

ÇOCUKLAR ÜZERİNDEN PARA KAZANMAYA DEVAM EDİYORLAR

Hollanda hükümeti, çocukların internet üzerinden sömürülmesine karşı bir düzenleme getireceğini belirtti. Çınar, bu kararı destekleyerek, "Çocuk işçiliği ve sömürüsü konusunda artık bir yaptırım getirilecek. Benim görüşüm Hollanda'nın doğru bir adım attığı yönünde. Çocuk işçiliği konusu, biz hukukçuların yıllarca gündemde tuttuğu ve konuştuğu bir husustur. Çocukların üzerinden para kazanan, ekonomik sömürüde bulunan anne ve babalar ne yazık ki hep vardı ve hâlâ var" ifadelerini kullandı.  

Televizyondan sosyal medyaya evrilen çocuklara Tiktok'ta ve Youtube'da sayfa açıp konsept videolar çektirilerek para kazandırıldığını, Instagram'da giydirilip manken ve yetişkin gibi pozlar verdirildiğini ifade eden Çınar, ebeveynleri uyardı:

"Çocuk ne kadar idrak yaşında olsa da ebeveyni tarafından yönlendirilmeyeceği anlamına gelmiyor. Çocuk, saf duygular içerisindedir ve kendi başına karar verme yetisi yoktur. Korunaksız, savunmasız olan çocuklarımızın ilk olarak anne ve babası tarafından korunmaya alınması, alınmıyorsa devlet tarafından korunması gerekir. Anne ve babalar, çocuklarının beğenilmesinden ve para kazanmasından ne kadar mutlu olsa da onlara kötülük yaptıklarının bilincinde olmalı." 

TÜRKİYE'DE İLERİDE HUKUKİ HAK ARAMA TALEPLERİ ARTABİLİR

Türkiye'de şimdiye kadar böyle bir örnek teşkil eden emsal nitelikte bir davaya şahit olunmadığını belirten Avukat Serpil Çınar, "Sosyal medya kullanımının yaygınlaşmasıyla ileride buna benzer konularla ilgili çok fazla haber ve açılan dava duyacağız. Sosyal medyada 'instamom' başlığı altında kişisel tatminini sağlama amacıyla çok yanlışlar yapılıyor. Çocuğun ultrasondan itibaren her anı paylaşılıyor, ürün yerleştirmeyle çocuk ürünleri reklamı yapılıyor ve çocukların sempatisi üzerinden para kazanılıyor. İleride değişimin olacağı ve hukuki hak arama taleplerin artacağını düşünüyorum" diye konuştu.

'ÇOCUĞUN ANNE YA DA BABASINA DAVA AÇMA HAKKI VAR'

Ebeveynlerinin paylaşımları sebebiyle çocukların ileride dava açma hakkının bulunduğunu belirten Serpil Çınar, "Ebeveynler çocuklarının fotoğrafını, videosunu paylaşıyor fakat ileride çocuk kendisine ait olan bu veriyi kaldırmak isterse ne olacak? Kendisine ait olan fotoğrafının paylaşılmasını istememe hakkı elbette herkesin var. Anne ya da babası, çocuğunun izni olmadığı halde fotoğraf paylaşır, çocuk 'Rızam yok' derse fotoğraf kaldırılmalı" açıklamasını yaptı.

'VELAYETİNİ İSTEYEBİLİR'

"Ülkemizde buna dair herhangi örnek dava yok" diyen Çınar, sözlerini şöyle noktaladı: "Ancak ölçüsüz bir şekilde çocuğunun fotoğrafını paylaşan ebeveyne karşı diğer ebeveynin velayet isteme hakkı ya da fotoğrafların kaldırılmasına ilişkin diğer ebeveynin açmış olduğu davalar var. Çocuğun da aynı zamanda rızasız fotoğrafının paylaşılması halinde kişilik haklarının korunması gereği annesine ya da babasına dava açabilir."