CHP Bursa Milletvekili Pala'nın Bursa'daki maden sahaları hakkında sorularına Bakan'dan yanıt

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alpaslan Bayraktar'a 16 Ocak 2024 tarihinde Bursa'daki maden sahaları hakkında dört soru yönelten Cumhuriyet Halk Partisi Bursa Milletvekili Prof. Dr. Kayıhan Pala'ya yanıt, gecikmiş olarak, 3 ay sonra geldi.

Kayıhan Pala: 3213 Sayılı Maden kanunu gereği, bir maden ruhsat sahasının terk edilebilmesi için rehabilitasyon çalışmalarının tamamlanmış ya da doğal topoğrafyanın bozulmamış olması gerekiyor. 13 Şubat 2024 tarihinde İliç'te yaşanan maden faciası sonrasında, Türkiye'deki madencilik ve madencilik faaliyetleri, yalnızca madenlerin işletilmesi aşamasında değil, bununla birlikte maden alanlarının terk edilmesi sonrasında maden sahalarının rehabilitasyonu açısından da önemli bir gündem oluşturuyor.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Bayraktar, CHP Bursa Milletvekili Kayıhan Pala'nın sorularına verdiği yanıtta; 2006-2023 yılları arasında Bursa'da toplam 1043 maden arama ve 355 maden işletme ruhsatı verildiğini açıkladı. Bayraktar açıklamasında Bursa'da aynı yıllar arasında 808 maden ruhsatının iptal edildiğini ve 903 de terk edilen maden ruhsatı olduğunu paylaştı. Sorulara verdiği yanıtın devamında Türkiye Geneli Rehabilite Edilmiş Sahalar ile Madencilik Sosyal Sorumluluk Çalışmalarının Tespiti Projesi (TÜRMES)'den bahseden Bayraktar; bu envantere göre Bursa'da 903 terk edilen maden sahasına karşın, yalnızca Büyükhorhan'da ve Orhaneli'nde birer tane olmak üzere toplam 2 maden sahasının sırasıyla 2 ve 315 hektarlık bir alanının ağaçlandırıldığını açıkladı. Bakan Bayraktar, rehabilitasyon çalışmalarının bir proje kapsamında yürütüldüğünü ve halihazırda maden sahalarının rehabilitasyonu ile ilgili düzenlemeleri içeren bir mevzuatın olmadığını ancak üzerinde çalışmalar yapıldığını vurguladı.

Bakan Bayraktar'ın verdiği yanıt üzerine açıklama yapan Pala, "Bakanın verdiği yanıta göre Bursa gerek arama gerek işletme ruhsatı sayılarıyla devamında iptal edilen ve terk edilen maden sahalarının çokluğu ile maalesef ekolojik bir yıkım altındadır. Bakan'dan Bursa'da rehabilite edilen maden sahalarının adlarını ve koordinatlarını talep ettik, ancak bu bilgiler paylaşılmadı. Terk edilen maden sahası sayısı 903 olarak açıklandı, ancak bu sayıdaki maden sahasının büyüklüğüne ilişkin bir açıklama yapılamadı. Ayrıca bilimsel çalışmaların ortaya koyduğu gibi, maden sahalarının ağaçlandırılması ancak kısmi rehabilitasyon olarak değerlendirilebilir. Maden sahalarının gerçek rehabilitasyonu ise ağaçlandırmanın yanı sıra madencilik faaliyetleri sırasında bozulan arazinin, madencilik öncesi arazi kullanım biçimine dönüştürülmesi ile sağlanabilir. Bursa'da ruhsatı terk edilen maden sahası sayısı 903 iken hiç birinde rehabilitasyon yapılmamış olması, yalnızca ikisinde kısmi rehabilitasyon yapılmış olması; AKP iktidarının madencilik alanındaki tutumunu göstermesi bakımından ibret vericidir. İktidar maden şirketlerini desteklerken, ekolojik yıkıma seyirci kalmaktadır. Maden sahalarının rehabilitasyonu hakkında halen bir mevzuatın olmaması kabul edilemez. Türkiye'nin birçok yerinde olduğu gibi Bursa'da da hem aktif madenler hem de terk edilen maden sahaları ile doğa büyük bir eko-kırıma uğratılmaktadır" dedi.

KAYIHAN PALA NE SORMUŞTU?

Aşağıdaki sorularımın Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 98'inci ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 96 ve 99'uncu maddelerine uygun olarak, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına iletilmesi ve Bakan Alparslan BAYRAKTAR tarafından yazılı olarak yanıtlanması için gereğinin yapılmasını arz ederim. 

Mermer ocaklarının çevre tahribatı sürerken, maden şirketlerinin kullandıkları doğal alanları mevzuatta yer almasına rağmen rehabilite etmediği gözlenmekte ve Sayıştay raporlarında yer almaktadır. Eylül 2023 yılında yayımlanan Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü 2022 Sayıştay Raporu'na göre, "Ruhsatı hükümden düşen veya terk edilen maden sahalarının çevre ile uyumlu hale getirilmesi adına yapılan rehabilitasyon çalışmalarının icrasında ve takibinde gerekli etkinliğin sağlanamadığı görülmüştür." bulgusu ortaya konmuştur.

Aynı bulgunun detayında "Kurumda yapılan 2021 ve 2022 yılı denetimleri kapsamında maden sahalarındaki rehabilitasyon süreçleri ve faaliyetlere dair mevzuat düzenlemeleri incelenmiş olup; ilgili mevzuatta maden sahasında yapılacak rehabilitasyon konusunda yapılacak İşlemin detayları konusunda eksiklikler bulunduğu, incelenen mevzuatta rehabilitasyon çalışmalarının yapılması için yıllarca sürecek alandaki tüm madencilik faaliyetlerinin tamamlanması, alanın terk edilmesi ve böylece ruhsatın hükümden düşmesinin beklendiği, bu şekilde madencilik faaliyeti yapılan geniş alanlarda kısmen faaliyetin tamamlandığı lokal alanların rehabilitasyonu için de tüm bu sürecin tamamlanması gerektiği, incelenen mevzuatta maden sahasının yalnızca bir bölümünde rehabilitasyon yapılması gerektiğinde "kısmi rehabilitasyon işlemine olanak veren/zorunlu kılan herhangi bir hüküm bulunmadığı, rehabilitasyon faaliyetlerinin finansmanı konusunda her yıl alınan ruhsat bedellerinin %30'unun bu faaliyetler için ayrıldığı, tahsil edilen bu miktarın ise madencilik faaliyetlerinin uzun yıllar boyunca sürmesi nedeniyle söz konusu rehabilitasyon maliyetlerini tüm sürecin sonundaki güncel maliyetleri yönüyle karşılamaktan uzak olduğu, rehabilitasyon projelerinin nasıl oluşturulması gerektiği konusunda detaylandırmaya ihtiyaç duyulduğu, maden sahalarında gerçekleştirilen rehabilitasyon faaliyetlerine ilişkin herhangi bir veri kaydının tutulmadığı tespit edilmiştir." denilerek bu bulgular kayıtlara geçmiştir. Bu bağlamda;

1. Bursa'da 2002-2023 yılları arasında yıllara göre ruhsat verilen maden sahalarının sayısı nedir?

2. Bursa'da 2002-2023 yılları arasında yıllara göre ruhsatı hükümden düşen veya terk edilen maden sahalarının sayısı nedir?

3. Bursa'da 2002-2023 yılları arasında ruhsatı hükümden düşen veya terk edilen maden sahalarının kaçı çevre ile uyumlu hale getirilmesi için rehabilite edilmiştir? Rehabilite edilen maden sahalarının adları ve konumlarının koordinatları nedir?

4. Maden sahasının rehabilitasyonu için yapılacak işlemin detayları konusunda mevzuattaki eksiklikler nelerdir, bu eksikliklerin giderilmesi için neler yapılmaktadır?